Chronoodżywianie: jedz w zgodzie ze swoim rytmem okołodobowym
Opublikowano: 14.10.2024 | Autor: Isabella Lee, PhL., Nutritionist
Chronoodżywianie, czyli badanie, jak nasze wzorce jedzenia współgrają z wewnętrznym zegarem biologicznym organizmu, zyskuje coraz większą uwagę w ostatnich latach. Ta dziedzina nauki podkreśla znaczenie nie tylko tego, co jemy, ale również kiedy to robimy, oraz jak czas posiłków może znacząco wpływać na ogólny stan zdrowia. Dla kobiet, których rytmy biologiczne są kształtowane przez wahania hormonalne w ciągu całego życia, chronoodżywianie otwiera obiecujące perspektywy na poprawę samopoczucia i zdrowia ogólnego.
Dlaczego pora posiłku ma znaczenie
Nasze ciała funkcjonują w 24-godzinnym cyklu znanym jako rytm okołodobowy, który reguluje różne procesy fizjologiczne, w tym metabolizm, trawienie i produkcję hormonów. Rytm ten jest nie tylko kształtowany przez zewnętrzne czynniki, takie jak ekspozycja na światło i ciemność, ale także przez spożywanie posiłków, co czyni czas ich spożywania kluczowym elementem dla utrzymania zdrowego metabolizmu. Co więcej, badania wykazały, że czas posiłków ma nawet większy wpływ na procesy fizjologiczne niż sygnały pochodzące z głównego zegara biologicznego mózgu.
Nasze rytmy biologiczne wpływają na sposób, w jaki organizm przetwarza składniki odżywcze, a procesy te różnią się w zależności od pory dnia. Na przykład wrażliwość na insulinę jest wyższa rano, co oznacza, że organizm lepiej radzi sobie z regulacją poziomu cukru we krwi po śniadaniu. Badania sugerują, że spożywanie większej ilości kalorii wcześniej w ciągu dnia – większe śniadanie i mniejsza kolacja – lepiej współgra z naszym rytmem okołodobowym. Natomiast jedzenie o nieregularnych porach lub późno w nocy może zaburzyć rytmy okołodobowe, co zwiększa ryzyko zaburzeń metabolicznych, takich jak otyłość, cukrzyca typu 2 czy choroby układu krążenia.
Chrononutrition and women's health
Kobiety doświadczają wyjątkowych zmian fizjologicznych przez całe życie, w tym miesiączki, ciąży i menopauzy, z których wszystkie mogą wpływać na rytm dobowy i zdrowie metaboliczne. Chrononutrition może odgrywać ważną rolę w ułatwianiu tych zmian.
Cykl menstruacyjny: Wahania hormonalne w trakcie cyklu menstruacyjnego wpływają na apetyt, poziom energii i metabolizm. Na przykład w fazie lutealnej (po owulacji) kobiety mogą doświadczać objawów PMS (takich jak bóle menstruacyjne i zmęczenie) oraz zwiększonego łaknienia. W tym okresie zarówno wydatki energetyczne, jak i spożycie energii są zazwyczaj wyższe niż w fazie folikularnej (menstruacja). Synchronizacja posiłków z tymi zmianami hormonalnymi może pomóc w zarządzaniu wagą i poziomem energii.
Ciąża: W czasie ciąży rytmy okołodobowe mogą zostać zaburzone, co wpływa na zdrowie matki i dziecka. Badania sugerują, że nieregularne pory posiłków i jedzenie późno w nocy mogą przyczyniać się do cukrzycy ciążowej i nadmiernego przyrostu masy ciała. Kobiety w ciąży mogą odnieść korzyści z uporządkowanego rozkładu posiłków, który współgra z ich naturalnymi rytmami okołodobowymi, wspierając zdrową ciążę.
Menopauza: W okresie zbliżania się do menopauzy zmiany poziomu estrogenów mogą zakłócać rytmy okołodobowe, prowadząc do problemów ze snem, przyrostu masy ciała i oporności na insulinę. Jest powszechnie wiadomo, że spadek poziomu estrogenów, a także wynikające z tego objawy naczynioruchowe, bezpośrednio wpływają na cykl snu i czuwania. Strategie chronoodżywiania, takie jak jedzenie w określonych godzinach, mogą pomóc złagodzić te efekty, poprawiając zdrowie metaboliczne i jakość snu.
Jak jeść zgodnie z rytmem dobowym?
Priorytet dla śniadania: Staraj się spożywać zrównoważone, bogate w składniki odżywcze śniadanie, które będzie zawierało dużą ilość białka (około 25-30 g). Dostarczy to energii na cały dzień, co jest szczególnie korzystne dla kobiet doświadczających spadków energii lub apetytu na cukier później w ciągu dnia. Białko pomaga także utrzymać masę mięśniową i wspierać utratę tkanki tłuszczowej, co ma bezpośredni wpływ na metabolizm i poziomy hormonów.
Wprowadź jedzenie w określonych godzinach: Jedzenie w określonych godzinach polega na ograniczeniu okna czasowego do 8-12 godzin dziennie, co pozwala organizmowi na post przez pozostałe 12-16 godzin. Na przykład, okno jedzeniowe może wynosić 10 godzin, od 08:00 do 18:00. Post powinien odbywać się wczesnym wieczorem i w nocy, aby lepiej współgrać z naszymi rytmami okołodobowymi. Takie podejście wykazało poprawę markerów metabolicznych, wspomaga utratę wagi i poprawia wrażliwość na insulinę, co może być szczególnie pomocne dla kobiet w zarządzaniu zmianami hormonalnymi.
Unikaj jedzenia późno w nocy: Spożywanie posiłków w późnych godzinach wieczornych należy ograniczyć, aby współgrać z naturalnym spadkiem metabolizmu organizmu. Wieczorem poziom melatoniny wzrasta, co sprawia, że czujemy się senni, ale także zmniejsza naszą zdolność do przetwarzania prostych węglowodanów. Ostatni posiłek w ciągu dnia powinien być bogaty w białko i błonnik pokarmowy, aby zapewnić optymalną reakcję metaboliczną i jakość snu. Jedzenie późno w nocy wiąże się z przyrostem masy ciała i złym kontrolowaniem poziomu glukozy, szczególnie u kobiet po menopauzie.
Dostosuj dietę do faz hormonalnych: Kobiety mogą skorzystać z dostosowania diety i rozkładu posiłków w zależności od fazy cyklu menstruacyjnego. Na przykład zwiększenie spożycia białka i zdrowych tłuszczów w fazie lutealnej (po owulacji) może pomóc w stabilizacji nastroju i zmniejszeniu łaknienia. Ponadto, zmniejszenie spożycia kalorii nieznacznie w fazie folikularnej (przed owulacją) może być dobrą strategią, aby pomóc zrównoważyć wzrost spożycia w późniejszej części cyklu.
Podsumowanie - korzyści płynące z chronożywienia
Chronżywienie oferuje spersonalizowane podejście do zdrowia, uznając znaczenie czasu posiłków w odniesieniu do naturalnych rytmów organizmu. Dla kobiet, które przez całe życie zmagają się z wyjątkowymi wyzwaniami hormonalnymi i metabolicznymi, takie podejście może być szczególnie korzystne. Dostosowując wzorce żywieniowe do rytmów dobowych organizmu, kobiety mogą zoptymalizować swoje zdrowie, skuteczniej kontrolować wagę i pomóc zmniejszyć ryzyko chorób przewlekłych, zapewniając dobre samopoczucie na każdym etapie życia.
Referencje
Barrea L, Frias-Toral E, Aprano S, et al. The clock diet: a practical nutritional guide to manage obesity through chrononutrition. Minerva Med. 2022 Feb;113(1):172-88. doi: 10.23736/S0026-4806.21.07207-4.
Franzago M, Alessandrelli E, Notarangelo S, et al. Chrono-Nutrition: Circadian Rhythm and Personalized Nutrition. Int J Mol Sci. 2023 Jan 29;24(3):2571. doi: 10.3390/ijms24032571.
Healy KL, Morris AR, Liu AC. Circadian Synchrony: Sleep, Nutrition, and Physical Activity. Front Netw Physiol. 2021 Oct;1:732243. doi: 10.3389/fnetp.2021.732243.
Mohd Azmi NAS, Juliana N, Mohd Fahmi Teng NI, et al. Consequences of Circadian Disruption in Shift Workers on Chrononutrition and their Psychosocial Well-Being. Int J Environ Res Public Health. 2020 Mar 19;17(6):2043. doi: 10.3390/ijerph17062043.
Verde L, Barrea L, Vetrani C, et al. Chronotype and Sleep Quality in Obesity: How Do They Change After Menopause? Curr Obes Rep. 2022 Dec;11(4):254-62. doi: 10.1007/s13679-022-00479-9.
Wohlgemuth KJ, Arieta LR, Brewer GJ, et al. Sex differences and considerations for female specific nutritional strategies: a narrative review. J Int Soc Sports Nutr. 2021 Apr 1;18(1):27. doi: 10.1186/s12970-021-00422-8.